Na odporność dla dzieci? Owoce i kwiaty czarnego bzu.

Czarny bez (Sambucus nigra) to roślina, która w medycynie ludowej już od stuleci była wykorzystywana jako naturalne lekarstwo na wiele schorzeń. Przypisuje się jej mnóstwo leczniczych właściwości. Jednak czy zasłużenie? Sprawdziłam to!

Surowcem, z którego otrzymujemy obecnie wyciągi / soki są przede wszystkim dojrzałe owoce oraz kwiaty czarnego bzu. Mają one największe znaczenie lecznicze.

Owoce (Sambuci fructus) mają kulisty kształt, charakterystyczną fioletowo-czarną błyszczącą skórkę oraz małe nasionka (pestki) i ciemnoczerwony sok w środku.

Kwiaty (Sambuci flos) są z kolei białoszare (kremowe) o budowie promienistej, zebrane w duże i płaskie baldachogrona.

Co ciekawe, owoce i kwiaty bzu czarnego mają różne właściwości. Mimo, że to jedna i ta sama roślina, należy wziąć pod uwagę jaki efekt chcemy uzyskać i wybrać daną część rośliny.

Co zawierają owoce bzu czarnego?

• Antocyjany (glukozyd, sambubiozyd, rutynozyd)
• Polifenole
• Flawonoidy (rutozyd, hiperozyd, izokwercetryna)
• Garbniki
• Pektyny
• Kwasy organiczne – octowy, jabłkowy, szikimowy, walerianowy, winowy
• Witaminy – witamina C, witaminy z grupy B
• Cukry – glukoza, fruktoza
• Białka inaktywujące rybosomy (RIP = Ribosome Inactivating Protein) [enzymy]

Co zawierają kwiaty bzu czarnego?

• Flawonoidy (kwertycyna, rutozyd, hiperozyd, kemferol)
• Kwasy fenolowe (kawowy, ferulowy)
• Kwasy organiczne (walerianowy)
• Triterpeny
• Sterole
• Garbniki
• Olejek eteryczny
• Śluz

Badania naukowe

Dobrą informacją jest to, że wyciągi z owoców i kwiatów bzu czarnego zostały przebadane, czyli mają udokumentowane działanie. Jest to wielka zaleta. Ale! Z pełną euforią musimy jeszcze troszkę poczekać, gdyż nie wszystkie właściwości są poznane i przebadane klinicznie (na ludziach) na tyle, żeby z cała pewnością je potwierdzić.

Ponadto, jak dotąd zaobserwowano korzystny profil bezpieczeństwa – wyciągi z czarnego bzu nie wykazują poważniejszych działań ubocznych oraz nie wykazują działania toksycznego.

Właściwości lecznicze czarnego bzu

• Przeciwwirusowe – działanie to mają tylko wyciągi z OWOCÓW bzu czarnego. W badaniach klinicznych potwierdzono ich zdolność do blokowania hemaglutyniny (białko powierzchniowe wirusa, które umożliwia jego wniknięcie do organizmu człowieka). Ponadto zaobserwowano skrócenie czasu infekcji o 3-4 dni.

• Lekko napotne

• Przeciwbakteryjne – w badaniach laboratoryjnych (in vitro) wykazano korzystny wpływ na bakterie wywołujące infekcje górnych dróg oddechowych paciorkowce (Sreptoccocus pyogenes) jak również inne m.in. Staphylococcus aureus, Salmonella poona. Ponadto, wyciągi z OWOCÓW bzu czarnego hamują wzrost bakterii Helicobacter pylori i zwiększają ich wrażliwość na klarytromycynę (antybiotyk).

• Przeciwzapalne i immunomodulujące – wyciągi z OWOCÓW bzu czarnego w badaniach laboratoryjnych (in vitro) zwiększały produkcję cytokin prozapalnych i przeciwzapalnych. Może to być pośredni mechanizm działania przeciw przeziębieniu i grypie.

• Obniżające poziom cholesterolu, trójglicerydów i LDL we krwi.

• Antyoksydacyjne – zdolność uszczelniania naczyń poprzez uelastycznienie ścian naczyń włosowatych (rutozyd).

• Lekko wykrztuśne – działanie to mają wyciągi z KWIATÓW bzu czarnego.

• Lekko moczopędne – działanie to mają wyciągi z KWIATÓW bzu czarnego. Usuwają dzięki temu szkodliwe produkty przemiany materii.

• Lekko przeczyszczająco – działanie to mają wyciągi z OWOCÓW bzu czarnego.

Jak dotąd opublikowane badania potwierdzają korzystne działanie wyciągów z bzu czarnego podczas leczenia objawów przeziębienia i grypy. Dzieje się tak przede wszystkim za sprawą aktywności przeciwwirusowej, przeciwzapalnej, antyoksydacyjnej oraz immunomodulującej.

Ilość badań klinicznych nie jest może zbyt duża i potrzeba nowych, większych, aby je potwierdzić, jednak opierając się na dotychczasowych możemy przypuszczać, że podawanie standaryzowanych wyciągów z owoców bzu czarnego będzie łagodziło objawy i skracało czas infekcji. Oczywiście należy pamiętać, że jest do działanie wspomagające.

Szkodliwe składniki

Trujące związki znajdują się praktycznie we wszystkich częściach rośliny Bez czarny. Sambunigryna i sambucyna, bo o nich mowa, należą do antocyjanów (glikozydy cyjanogenne ściślej mówiąc) i są w większych ilościach trujące dla ludzi.

Sambunigryna występuje w owocach głównie wtedy gdy są niedojrzałe. Poddane obróbce termicznej (gotowanie lub smażenie bez przykrycia), ulegają rozkładowi, stąd przetwory można bezpiecznie spożywać.

Ponadto, w pyłku, kwiatach i owocach bzu czarnego znajduje się białko, które może nasilać objawy alergii, np. alergiczny nieżyt nosa (ANN), alergiczne zapalenie spojówek i duszności.

Kiedy i jak zbiera się owoce i kwiaty bzu czarnego?

Owoce – zbiera się w słoneczny dzień, w sierpniu-wrześniu, wtedy gdy są już dojrzałe. Należy odrzucać zielone owoce (niedojrzałe), gdyż zawierają duże ilości trującej sambunigryny. Ścina się całe baldachy. Owoce najpierw należy dobrze umyć, a później suszyć w 60°C. Następnie, po wysuszeniu usuwa się szypułki.

Kwiaty – zbiera się w słoneczny dzień, w maju-lipcu, gdy rozkwitną. Odrzuca się przegniłe lub zbrązowiałe, gdyż mogą spowodować gnicie pozostałych kwiatów. Ścina się całe baldachy (kwiatostany). Kwiaty suszy się w przewiewnym, suchym miejscu, w temp. do 35°C.

Preparaty bzu czarnego z apteki

W preparatach dostępnych w aptece znajdują się wyciągi z:

• owoców bzu czarnego,
• kwiatów bzu czarnego,
• całej rośliny bzu czarnego
• bzu czarnego w połączeniu z innymi wyciągami roślinnymi.

Największy problem z preparatami z apteki jest taki, że zawierają ogromne ilości cukru, sacharozy, syropu glukozowo-fruktozowego albo szkodliwy konserwant – benzoesan sodu.

Co zatem wybrać? Jeśli nie możesz zrobić soku sama w domu (a z ankiety na fanpage @Matka Aptekarka na FB widzę, że duża część z Was to robi – SZACUN), najlepiej wybierać takie preparaty, które mają 100% bzu czarnego w swoim składzie. Zawsze w domu możesz lekko dosłodzić miodem lub ksylitolem, gdyby dziecko nie chciało wypić.

Podsumowując,

Jeśli chcesz wspomóc zdrowie swojego dziecka, warto zdecydować się na wyciąg z owoców bzu czarnego. Pamiętaj jednak, aby wybrać taki preparat, który nie zawiera cukru, syropu glukozowo-fruktozowego, benzoesanu sodu i sorbinianu potasu (konserwanty), wzmacniaczy smaku ani sztucznych barwników.

Badania naukowe potwierdzają immunomodulujące właściwości ekstraktu z bzu czarnego, dlatego warto stosować go już przy pierwszych objawach infekcji. Możesz podawać go także profilaktycznie jeśli Twoje dziecko często choruje.

Ale! Pamiętaj, że podstawą budowania odporności jest odpowiednia ilość snu, spacery, zbilansowana dieta, nieprzegrzewanie dzieci oraz dbanie o higienę (m.in. częste mycie rąk). Budowanie odporności to jest proces, który w zależności o dziecka i okoliczności, może trwać krócej bądź dłużej.

Enjoy!

Ana

Bibliografia:

[1] https://www.mdpi.com/1420-3049/20/2/2364/htm

[2] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15080016

[3] https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0965229918310240?via%3Dihub

[4] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6272206/

[5] https://docplayer.pl/19684605-Bez-czarny-sambucus-nigra.html

[6] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3056848/

[7] https://www.jstage.jst.go.jp/article/bbb/76/9/76_120112/_article

[8] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11399518

[9] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15080016/

[10] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3899428/