Jodek potasu (jod) a dzieci, kobiety w ciąży, mamy karmiące piersią i dorośli. Kiedy, komu, ile i czy w ogóle podać w razie zagrożenia nuklearnego?

1. Kiedy należy podać jodek potasu (jod)?

Stabilny jod podaje się tylko wtedy, gdy dojdzie do skażenia izotopem radioaktywnym jodu I¹³¹.

 

2. Skąd mamy wiedzieć kiedy dojdzie faktycznie do ataku nuklearnego?

Prezes Państwowej Agencji Atomistyki (PAA) monitoruje stale sytuację radiacyjną kraju. W jaki sposób? Podstawą do bieżącej oceny sytuacji oraz wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych w razie zaistnienia zdarzenia radiacyjnego są:

• dane pozyskiwane z monitoringu radiacyjnego,
• informacje na temat zdarzeń radiacyjnych w kraju,
• oraz informacje pozyskiwane od innych państw i organizacji międzynarodowych.

 

W razie wczesnego wykrycia skażenia promieniotwórczego Państwowa Agencja Atomistyki wyda specjalny komunikat, w którym poinformuje:

• na jakim terenie doszło do skażenia – kilka województw czy cała Polska,
• przy użyciu jakiego izotopu promieniotwórczego nastąpił atak – czy użyto radioaktywnego jodu I¹³¹ czy innego izotopu (np. cezu, plutonu, strontu),
• oraz gdzie należy się udać po tabletki z jodem w odpowiedniej dawce (w przypadku ataku radioaktywnym jodem I¹³¹) – są już wskazane miejsca, które mają nadzorować służby sanitarne, lekarze i farmaceuci.

 

3. Po co w ogóle przyjmuje się jod w razie zagrożenia nuklearnego?

W sytuacji, gdy dochodzi do skażenia radioaktywnego izotopem jodu I¹³¹, podaje się wysoką dawkę stabilnego jodu, aby uchronić tarczycę („zablokować”) przed wchłonięciem się jodu radioaktywnego.

 

4. Czy jak dojdzie do wybuchu jądrowego, to od razu należy przyjąć jod?

Nie.

Dlaczego?

Bo:

1. Zagrożenie może być na tyle daleko, że chmura radioaktywnego pyłu nie dojdzie do nas.
2. Nawet jeśli wybuch będzie „dość blisko”, to wiatr może wiać w inną stronę i znowu chmura radioaktywnego pyłu nie dojdzie do nas.
3. Jod chroni tylko przed skutkami działania radioaktywnego izotopu jodu I¹³¹. W w przypadku, gdy atak nastąpi z użyciem innego izotopu promieniotwórczego, np. cezu, plutonu albo strontu, podawanie wysokich dawek jodu nie ma sensu.

Pamiętajcie, że bezzasadne przyjmowanie dawek jodu nie pomoże nam w niczym, a jedynie narazi na szkodę nasze zdrowie.

Stabilny jod nie zabezpieczy nas przed katastrofą jądrową ani chorobą popromienną, a jedynie przed rakiem tarczycy (choć też nie w 100%).

 

5. Kto powinien przyjąć jod w razie ataku nuklearnego, a kto nie?

W przypadku ataku nuklearnego najbardziej narażone są dzieci, bo ich tarczyca „przyjmuje więcej”. Dlaczego tak się dzieje? Ze względu na to, że dziecięca tarczyca jest dość mała, może wchłonąć nawet 10 razy więcej radioaktywnego jodu niż dorosły.

Noworodki są szczególnie narażone na działanie radioaktywnego jodu. Zatem, gdyby doszło do sytuacji, w której pojawi się komunikat PAA o zalecanym przyjęciu stabilnego jodu, należy go podać także noworodkom. Ważne jednak, aby później kontrolować stężenia TSH i tyroksyny (T₄).

 

Kto zatem powinien przyjąć jod?

• noworodki, niemowlęta i dzieci do 18 lat – zdecydowanie tak,
• 18-40 lat – tak, choć ryzyko rozwoju nowotworu tarczycy jest u nich względnie niskie,
• 40-60 lat – raczej nie, gdyż ryzyko rozwoju nowotworu tarczycy jest u nich prawie zerowe, rośnie natomiast ryzyko pojawienia się działań niepożądanych po spożyciu wysokiej dawki jodu,
• powyżej 60 lat – nie, gdyż ryzyko wystąpienia raka tarczycy jest u nich znikome, a ryzyko wystąpienia działań niepożądanych po spożyciu wysokiej dawki jodu bardzo rośnie.

Osoby, które mają usuniętą tarczycę nie powinny przyjmować jodu, bo ryzyko raka tarczycy im nie grozi, natomiast skutki uboczne już tak.

Ponadto, osoby cierpiące na choroby tarczycy powinny się skonsultować ze swoim lekarzem prowadzącym (endokrynologiem) czy w razie zagrożenia mogą przyjąć stabilny jod czy nie.

 

6. A co z kobietami w ciąży i karmiącymi piersią?

Jod przechodzi przez barierę łożyskową i jest wychwytywany przez tarczycę płodu już od ok. 3 miesiąca życia płodowego. Z kolei stężenie jodu radioaktywnego I¹³¹ w drugiej połowie ciąży jest wyższe w tarczycy płodu niż matki. Oznacza to, że w razie ataku radiacyjnego przy użyciu jodu radioaktywnego kobiety w ciąży zdecydowanie powinny przyjąć tabletki ze stabilnym jodem.

Jeżeli jod przyjmowany jest w późnym okresie ciąży, należy monitorować czynność tarczycy u noworodka.

Jeśli chodzi o mamy karmiące piersią, z racji ich wieku oraz tego, że to dzieci są najbardziej narażone na ryzyko rozwoju raka tarczycy w przyszłości, zaleca się im, aby w sytuacji zagrożenia przyjęły stabilny jod. Należy pamiętać, że jod przenika do mleka kobiecego, jednak NIE w ilościach wystarczających, by zapewnić karmionemu dziecku ochronę. Dlatego dziecko również powinno otrzymać tabletki z jodem (w odpowiedniej dawce).

 

7. Jaką dawkę jodu należy przyjąć w razie wybuchu nuklearnego?

Dawki jodu zalecane przez WHO w sytuacji katastrofy nuklearnej z użyciem izotopu I¹³¹ są następujące:

• Noworodki – 12,5 mg jodu – ¼ tabl lub 15 kropli 1% płynu Lugola (0,5 g)
• dzieci w wieku od 1 miesiąca życia do 3 lat – 25 mg jodu – ½ tabl lub 30 kropli 1% płynu Lugola (1 g)
• starsze dzieci w wieku 3-12 lat – 50 mg jodu – 1 tabl lub 60 kropli 1% płynu Lugola (2 g)
• młodzież powyżej 12 lat, dorośli, kobiety w ciąży, kobiety kp – 100 mg jodu – 2 tabl lub 120 kropli 1% płynu Lugola (4 g)

Po doustnym przyjęciu preparatu jodu w tabletkach wchłanianie jest zakończone po 2 godzinach. Pokarm opóźnia wchłanianie o 10–15 minut.

Nie przekraczaj zaleconych dawek, ponieważ nie zwiększy to skuteczności działania leku, a może zaszkodzić Twojemu zdrowiu i życiu.

Tabletki można rozgryzać lub połykać w całości. W celu podania noworodkom lub dzieciom tabletki można rozgnieść lub rozpuścić w wodzie, syropie lub innym płynie (całkowite rozpuszczenie tabletki może trwać do 6 minut). W celu ułatwienia podziału, tabletki posiadają linie podziału w kształcie krzyża.

Nie ma konieczności dostosowywania dawkowania u osób z zaburzeniami czynności nerek lub wątroby.

 

8. Jak długo trwa „blokada” tarczycy?

Zaleca się, aby stabilny jod został przyjęty jak najszybciej po ekspozycji na promieniotwórczy jod, najlepiej w ciągu 2 godzin. Jednakże, przyjęcie w ciągu kolejnych 8 godzin jest wciąż korzystne.

Wysycenie tarczycy stabilnym jodem nie jest jednak trwałe.

Przyjmuje się, że pełna ochrona (całkowita blokada) tarczycy trwa ok. 24 h. W kolejnych dniach nie znika ona jednak całkowicie. Po 2 dobach nadal blokowane jest wchłanianie 70% dawki jodu promieniotwórczego. Natomiast po 3 dobach już tylko 20%.

Zwykle wystarcza jednorazowe przyjęcie preparatu. Jeśli ekspozycja na działanie radioaktywnego jodu jest dłuższa niż 24 godziny, powtarza się atak nuklearny, spożywana jest skażona woda / pokarm lub nie ma możliwości ewakuacji – konieczne może być przyjęcie kolejnej dawki jodu. Jednak nie u każdego może być ona zalecona.

U noworodków, kobiet w ciąży, kobiet karmiących piersią oraz osób po 60. roku życia nie należy stosować więcej niż jednej dawki.

Nie powinno się samemu decydować o przyjęciu drugiej dawki. Będzie można to zrobić dopiero wtedy, gdy Państwowa Agencja Atomistyki wyda komunikat o zaleceniu przyjęcia kolejnej dawki.

 

9. Jakie są przeciwwskazania do stosowania wysokich dawek jodu?

Stosowanie preparatu jest przeciwwskazane w przypadku, gdy występuje:

• opryszczkowe zapalenie skóry (choroba Duhringa),
• nadczynność tarczycy,
• zapalenie naczyń z hipokomplementemią.

Jod w tabletkach zawiera także laktozę.

 

10. Jakie działania niepożądane niesie stosowanie wysokich dawek jodu?

• nadczynność tarczycy indukowana jodem, której skutkiem może być niewydolność serca (u 20% osób może wystąpić migotanie przedsionków),
• niedoczynność tarczycy indukowana jodem – zwłaszcza u wcześniaków i małych dzieci,
• zapalenie tarczycy niekiedy z obrzękiem śluzowatym,
• obrzęk ślinianek, zapalenie ślinianek,
• ból głowy,
• skurcz oskrzeli, obrzęk płuc,
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe (ostre i łagodne) – nudności, wymioty, biegunki
• choroby autoimmunologiczne (choroba Gravesa, choroba Hashimoto),
• toksyczne wole guzkowe.

Przedłużone stosowanie może powodować:

• depresję,
• nerwowość,
• impotencję,
• bezsenność,
• wysypka skórna (rzadko).

 

11. Czy spożywanie w codziennej diecie jodu jest ważne?

• Jod to jeden z najważniejszych pierwiastków w diecie człowieka. Jego najważniejszą funkcją jest udział w powstawaniu hormonów tarczycy, które regulują pracę całego naszego organizmu.

Jod odpowiada m.in. za:

• pracę serca,
• utrzymywanie odpowiedniej ciepłoty ciała,
• rozwój fizyczny,
• wzrost kości,
• skurcze mięśni,
• prawidłowy rozwój układu nerwowego,
• trawienie i wchłanianie składników odżywczych.

 

Czy wiesz, że…

średnie spożycie jodu w pożywieniu w Polsce wynosi 117 mcg/doba?

Dawka jodu jaką powinniśmy przyjmować każdego dnia wynosi 150 mcg (mikrogram). Niestety, wiele osób nie robi tego, w wyniku czego powstają niedobory jodu.

 

• Jod jest szczególnie ważny w okresie ciąży i u noworodków.

Niedobór może prowadzić m.in. do upośledzenia umysłowego dziecka (kretynizm) oraz głuchoty.

Niedobór jodu wpływa także na sam przebieg ciąży i może być przyczyną poronienia, stanu przedrzucawkowego a także porodu przedwczesnego.

Zbyt mała podaż jodu może prowadzić także do niedoczynności tarczycy oraz powstawania nowotworów (raka tarczycy, raka piersi, raka jajników, raka prostaty).

 

Czy wiesz, że…

niedobór jodu ma aż 9 x więcej kobiet niż mężczyzn?

 

Aby zwiększyć podać jodu w diecie w Polsce sól jest jodowana.

Czy wiesz, że…

jod z soli się ulatnia np. podczas długotrwałego przechowywania oraz po podgrzaniu w zupie czy na patelni. Z podgrzanej soli znika ok. 70% jodu.

Najlepiej by było dodawać sól już do gotowych potraw na talerzu.

 

Czy wiesz, że…

niedojodowana tarczyca pochłonie więcej jodu radioaktywnego?

Jak będziemy zapewniali odpowiednią podaż jodu każdego dnia to nasza tarczyca pobierze mniej jodu radioaktywnego I¹³¹.

 

12. Czy przyjmowanie nadmiaru jodu może zaszkodzić?

Zdecydowanie tak. Zbyt duże ilości jodu rozregulowują pracę tarczycy. Może to prowadzić do:

• nadczynności,
• niedoczynności tarczycy,
• zapalenia tarczycy (np. choroby Hashimoto),
• większego ryzyka rozwoju raka tarczycy,
• jododermia (pokrzywka).

 

To ile to jest za dużo?

Każdy z nas jest inny, więc inny poziom może być dla niego niebezpieczny. Nie mniej, na podstawie badań i opinii towarzystw naukowych uznaje się, że górna granica dla ogólnie zdrowych ludzi to 1100 mcg dziennie (niektóre źródła mówią o 600 mcg).

Oczywiście ta górna granica nie dotyczy osób, które stosują jod w celach leczniczych pod stałą kontrolą lekarza.

Oznacza to, że są sytuacje, w których można stosować wyższe dawki jodu, jednak nie mówimy tu o profilaktyce, a leczeniu bądź zapobieganiu konkretnych chorób.

 

13. Uwaga! Na opakowaniu Płynu Lugola jest niewłaściwe dawkowanie!!!

Być może dla niektórych poniższe wyliczenie będzie trudne do zrozumienia, nie mniej chcę je tu przedstawić, aby zrozumieć dlaczego na opakowaniach Płynu Lugola jest inne dawkowanie niż to zalecane przez WHO.

Otoż, 1% Płyn Lugola to roztwór jodu (I) i jodku potasu (KI). Jod jest nierozpuszczalny w wodzie, stąd rozpuszcza się go najpierw w jodku potasu, a następnie jodek potasu miesza z wodą w celu otrzymania odpowiedniego stężenia.

Każdy gram 1% Płynu Lugola zawiera 10 mg jodu i 25 mg jodku potasu. I tu jest miejsce, gdzie powstaje często błąd. Zapominamy, że w jodku potasu też znajduje się jod i jest go w nim całkiem sporo. W 25 mg jodku potasu jest aż 15 mg jodu. W związku z tym, jak dodamy 10 mg jodu oraz 15 mg jodu z jodku potasu, to wychodzi, że w każdym 1 gramie 1% Płynu Lugola mamy 25 mg jodu.

1 g 1% Płynu Lugola (30 kropli) = 25 mg jodu

 

PS Na rynku dostępne są także opakowania 5% Płynu Lugola. W takiej sytuacji wartości mnożymy razy 5:

1 g 5% Płynu Lugola (30 kropli) = 125 mg jodu

 

Podsumowanie

1. Dawka dla dorosłego 100 mg (miligram) jodu jaką należy przyjąć w razie wybuchu nuklearnego jest 167 razy wyższa niż dzienna dawka profilaktyczna jodu. Jest to bardzo duże przekroczenia, stąd należy robić to tylko w sytuacji faktycznego zagrożenia jądrowego a nie profilaktycznie.

2. Płyn Lugola do użytku zewnętrznego (może być skażony) nie nadaje się do picia! Zwracajcie uwagę na to co kupujecie (jeśli już bardzo musicie, bo ja nie zalecam).

3. Suplementy z jodem też nie są rozwiązaniem, bo ilość pierwiastka jaka się w nich znajduje jest tak niska, że nie zapewni odpowiedniej dawki faktycznie zalecanej. No chyba, że zamierzacie wypić na raz kilkanaście buteleczek albo przyjąć 100-200-300 tabletek/kapsułek na raz (oczywiście wcześniej musielibyście sobie policzyć ile danego preparatu wziąć). Myślę, że prędzej skończy się to wymiotami i problemami żołądkowo-jelitowymi niż rzeczywiście pomoże.

4. Nie ma potrzeby kupować preparatów z jodem na własną rękę, gdyż w momencie ogłoszenia komunikatu PAA, będzie można się zgłosić do wyznaczonego punktu po odbiór konkretnej dawki jodu w tabletkach.

5. Zaleca się, aby stabilny jod został przyjęty jak najszybciej po ekspozycji na promieniotwórczy jod, najlepiej w ciągu 2 godzin. Jednakże, przyjęcie w ciągu kolejnych 8 godzin jest wciąż korzystne.

6. Preparaty jodu nie zabezpieczą nas przed katastrofą jądrową ani chorobą popromienną, a jedynie przed rakiem tarczycy (choć też nie w 100%).

7. Zbyt późne podanie jodu nie ma żadnego sensu. Podobnie jak zbyt wczesne i profilaktyczne, które nie ochroni nas „na zapas”.

 

Jedyne komunikaty jakich należy słuchać, to te od Państwowej Agencji Atomistyki.

Na pewno nie celebrytów i nie tych co lubią spiskowe teorie dziejów.

 

PS Wierzę, że wiedza, którą Wam przekazałam w powyższym artykule uspokoi Was i nigdy się Wam nie przyda.

 

Enjoy!

Ana